رفتارشناسی جانوری (به انگلیسی: Animal behavior) یا کردارشناسی (به انگلیسی: Ethology) علمی‌ست که به مطالعهٔ رفتار جانداران می‌پردازد. این علم یکی از شاخه‌های جانورشناسی به حساب می‌آید.
علم جانورشناسی مدرن که جهشی در پیشرفت شناخت سایر جانداران بوده‌است، از سال ۱۹۳۰ و به‌وسیلهٔ کارل فون فریش، نیکولاس تینبرگن و کونراد لورنز پایه‌ریزی شد.
از رئوس مباحث اتولوژی، می‌توان به بررسی نحوهٔ تعامل غریزه و محیط در تکوین رفتارهای جانوران، بررسی انگیزش و مطالعهٔ تطبیقی یادگیری و شرطی‌شدن‌ها اشاره نمود.
رفتارشناسی حیوانات خانگی
به مطالعه علمی رفتار حیوانات، رفتارشناسی گفته می‌شود که معمولاً بر رفتار آن‌ها در شرایط طبیعی تمرکز دارد. درک رفتارشناسی یا رفتار حیوانات خانگی در تربیت آن‌ها حائز اهمیت است. آگاهی از رفتارهای طبیعی نژادهای مختلف حیوانات خانگی، مربیان را قادر می‌سازد تا بهترین افراد را برای انجام وظایف موردنیاز انتخاب کنند. رفتارشناسی همچنین این امکان را برای مربیان فراهم می‌سازد تا رفتارهای طبیعی حیوان خانگی را تشویق کرده و از رفتارهای بد آن جلوگیری کنند.
بسیاری از رفتارهای غیرطبیعی حیوانات خانگی ناشی از بیماری‌های مختلف هستند. برای مثال، پرخاشگری سگ نسبت به اعضای خانواده ممکن است به‌علت درد مفاصل، صرع یا کم‌کاری تیروئید باشد یا گربه‌ای که خارج از ظرف خاک خود ادرار می‌کند، ممکن است سنگ مثانه داشته باشد.
همیت رفتارشناسی حیوانات خانگی
رفتارشناسی به ما کمک می‌کند تا درک بهتری از رفتار حیوانات خانگی خود داشته باشیم و در پیشگیری، تشخیص و درمان مشکلات رفتاری آن‌ها سریع‌تر عمل کنیم. منظور از مشکلات رفتاری، رفتارهایی است که برای انسان خطرناک یا آزاردهنده هستند و حتی می‌توانند باعث آسیب یا بیماری حیوان خانگی شوند. به‌عنوان مثال، رفتار پرخاشگرانه، پاس کردن بیشازحد یا حتی خودزنی نمونه‌های از مشکلات رفتاری سگ‌ها یا گربه‌ها هستند. بنابراین، رفتارشناسی در محیط خانگی ضروری است؛ زیرا به درمان رفتارهای مشکل‌ساز حیوانات خانگی کمک می‌کند و موجب آسایش و آرامش حیوانات خانگی و صاحبان آن‌ها می‌شود.
انواع مشکلات رفتاری رایج در حیوانات خانگی
گاهی پیش می‌آید که حیوانات خانگی رفتارهای نامناسبی از خود نشان داده و موجب آزار و اذیت صاحبان خود می‌شوند. حیوانات خانگی ممکن است از بسیاری از مشکلات رفتاری مانند فوبیای شدید و پرخاشگری رنج ببرند. اولین قدم در کنترل این مشکلات، درک «چیستی و چرایی» هر یک از آن‌ها است. بنابراین تشخیص صحیح به حل معماهای رفتاری حیوانات خانگی کمک می‌کند.
صاحبان حیوانات خانگی همچنین باید از مشکلات رفتاری رایج در حیوانات خانگی آگاه باشند تا بتوانند هر چه سریع‌تر برای درمان و اصلاح آن‌ها اقدام کنند. در ادامه به برخی از این مشکلات رفتاری اشاره می‌کنیم:
- پرخاشگری نسبت به افراد یا حیوانات دیگر
- اضطراب جدایی از صاحبان یا حیوانات خانگی دیگر خانواده
- آسترافوبیا (ترس از رعد و برق)
- سرکشی
- خودزنی
- آسیب به لوازم خانه
- اختلالات وسواسی (انجام مکرر یک رفتار خاص تا حدی که زندگی را مختل می‌کند) مانند تعقیب دم، تعقیب سایه، لیسیدن، چرخیدن، قدم زدن، جویدن وسایل
- کارهای آزاردهنده مانند پارس کردن بیشازحد، کندن زمین، گاز گرفتن، خراشیدن وسایل و پریدن
- رفتارهای مبتنی بر ترس
- دستشویی کردن خارج از ظرف خاک
- رفتارهای ناشی از جلب توجه
- رفتارهای مخرب
حتی اگر مشکل رفتاری حیوان خانگی شما در اینجا ذکر نشده باشد، مشاوران آرون می‌توانند در اصلاح آن رفتار به شما کمک کنند؛ زیرا با تکنیک‌های مختلف برای تغییر رفتارهای نامطلوب حیوانات خانگی آشنایی کامل دارند.
برخی از صاحبان حیوانات خانگی تصور می‌کنند که حیوان خانگی آن‌ها لجوج است، اما شاید واقعاً مشکل رفتاری داشته باشد. بنابراین به‌محض اینکه متوجه شدید که مشکل رفتاری حیوان خانگی شما دائمأ تکرار می‌شود و بر زندگی‌تان تأثیر می‌گذارد، از مشاور کمک بگیرید. شناسایی زودهنگام دلایل مشکلات رفتاری می‌تواند به ایجاد رابطه شاد و لذت‌بخش با حیوان خانگی کمک کند و اصلاح آن‌ها را تسریع ببخشد.
آشنایی با رفتارهای مختلف حیوانات خانگی
درست مانند ما انسان‌ها، حیوانات نیز طیف وسیعی از احساسات را تجربه می‌کنند و روش‌های منحصربه‌فرد خود را برای ابراز آن‌ها دارند. آشنایی صاحبان حیوانات خانگی با معانی رفتارهای مثبت و منفی حیوانات حائز اهمیت است؛ چراکه درک این رفتارها به آن‌ها کمک می‌کند تا رابطه‌ای قوی و پایدار با حیوان خانگی خود ایجاد کنند. در ادامه به هر یک از رفتارهای مختلف سگ و گربه اشاره می‌کنیم.
رفتارهای گربه
بیشتر گربه‌ها در نشان دادن احساسات خود خجالتی نیستند. موارد ذیل از رایج‌ترین رفتارهای گربه‌ها و معانی آن‌ها هستند:
اعتماد کردن
اگر بچه‌گربه‌تان به شما اعتماد داشته باشد، راحتی خود را به کمک علائم مختلف به شما نشان می‌دهد. گربه‌هایی که به صاحبان خود اعتماد دارند، دارای حالت بدنی آرامی هستند. همچنین ممکن است غلت بزنند و شکم خود را نشان دهند. گاهی گربه‌ها طوری رفتار می‌کنند که انگار در حال ورز دادن چیزی هستند. این یکی دیگر از رفتارهایی است که نشان می‌دهد گربه راحت است و به صاحب خود اعتماد دارد. ورز دادن گربه را می‌توانید در تصویر ذیل مشاهده کنید.
ترسیدن
اگر گربه‌ها از چیزی ترسیده باشند، خود را جمع می‌کنند و دم خود را بین پاهای‌شان قرار می‌دهند. به‌خصوص بچه‌گربه‌های ترسیده ممکن است بلرزند، فرار کنند یا پنهان شوند. سیخ شدن موها یکی دیگر از نشانه‌های ترس در گربه‌ها است. گربه‌های ترسیده نیز قوز کرده و گوش‌های خود را صاف می‌کنند.
خشمگین شدن
گربه‌های خشمگین اغلب بدن خود را در حالتی سفت و خشک و دم خود را محکم پشت سرشان نگه می‌دارند. برخلاف سگ‌ها، اگر گربه‌ها دم خود را تکان دهند، ناراحتی‌شان را ابراز می‌کنند. گربه‌های خشمگین همچنین ممکن است برای ابراز خشم خود خرخر، خش‌خش یا هیس‌هیس کنند. تماس چشمی مستقیم و گشاد شدن مردمک چشم از سایر نشانه‌های خشم گربه‌ها هستند.
خوشحال بودن
معمولاً تشخیص خوشحالی و رضایت گربه‌ها بسیار آسان است. حالت بدنی آرام، خرخر و پلک زدن آهسته همگی خوشحالی گربه‌ها را نشان می‌دهند.
آماده شکار بودن
وقتی به گربه‌ها حس شکار دست می‌دهد، اغلب آماده شیرجه زدن هستند. همچنین ممکن است گوش‌ها یا دم خود را تکان دهند. درصورت مشاهده این علائم باید مراقب باشید؛ زیرا احتمال دارد شما را گاز بگیرند یا پوست‌تان را خراشیده کنند.
مالیدن صورت به اشیاء
گربه‌ها معمولاً صورت خود را به اشیاء مختلف و حتی صاحبان خود می‌مالند تا مالکیت خود را نشان دهند و بوی خود را بر روی آن‌ها باقی بگذارند. پس اگر گربه خانگی‌تان این حرکت را انجام می‌دهد، به‌نوعی محبت و علاقه خود را نسبت به شما ابراز می‌کند.
رفتارهای سگ
درست مانند گربه‌ها، سگ‌ها نیز از روش‌های خاصی برای بیان احساسات خود استفاده می‌کنند. در ادامه به رایج‌ترین رفتارهای سگ‌ها و معانی آن‌ها اشاره می‌کنیم:
آرام بودن
غلت زدن و نشان دادن شکم، یکی از رفتارهایی است که سگ‌ها مانند گربه‌ها برای نشان دادن آرامش خود انجام می‌دهند. توله‌‌سگ‌های شاد و راضی نیز حالت بدنی شل، گوش‌های آویزان و چشم‌های مهربان خواهند داشت.
هوشیار بودن
هنگامی که سگ‌ها حالت بدنی سفت، چشم‌های کاملاً باز و گوش‌های رو به جلو دارند، مراقب و هوشیار هستند. سگ‌ها معمولاً زمانی این حرکات را انجام می‌دهند که صدایی شنیده یا چیز جالبی دیده باشند.
پرخاش کردن
خرخر کردن و غریدن ممکن است به‌راحتی قابل‌تشخیص باشند، اما سایر علائم پرخاشگری در سگ‌ها نامحسوس‌تر هستند. مراقب نشانه‌هایی مانند گوش‌های صاف، دم سفت، چشم‌های کاملاً باز و مردمک‌های گشاد باشید. اگر این نشانه‌ها را در سگ خود مشاهده کردید، از آن فاصله بگیرید و به آن فضای زیاد بدهید.
ترسیدن
اگر سگ‌ها ترسیده باشند، ممکن است دم خود را بین پاهای خود قرار دهند و بدن خود را پایین بیاورند. همچنین برخی از سگ‌ها با پرخاشگری به ترس واکنش نشان می‌دهند. مراقب علائم پرخاشگریِ ناشی از ترس مانند چشم‌های گشاد و گوش‌های صاف باشید
بازیگوشی کردن
تعظیم، پاس کردن از روی هیجان، تکان دادن دم و باز کردن دهان با زبان آویزان نشان می‌دهند که سگ برای بازی آماده است. همچنین هنگامی که سگ‌ها پنجه‌های خود را به اسباب‌بازی موردعلاقه خود می‌زنند، به بازی احتیاج دارند.
جلب توجه کردن
رفتارهای رایج ناشی از جلب توجه در سگ‌ها شامل پریدن، زوزه کشیدن، ناله کردن و پاس کردن(واق واق کردن) هستند. برخی از سگ‌ها حتی اسباب‌بازی‌های خود را برای صاحبان‌شان می‌آورند تا با آن‌ها بازی کنند.
کلام پایانی
حیوانات خانگی رفتارهای متفاوتی را از خود نشان می‌دهند و گاهی صاحبان آن‌ها قادر به درک این رفتارها نیستند. از طرفی، مشکلات رفتاری حیوانات خانگی مانند پرخاشگری، خودزنی، سرکشی و رفتارهای مخرب موجب آزار و اذیت صاحبان آن‌ها می‌شود. آگاهی از رفتارهای حیوانات خانگی و درک آن‌ها به ایجاد رابطه بهتر کمک می‌کند. پس اگر احساس می‌کنید رفتار حیوان خانگی خود را درک نمی‌کنید، ما اینجا هستیم تا ازطریق مشاوره تلفنی یا آنلاین به شما کمک کنیم. مشاوران متخصص ما در مجموعه کارمن شاپ اطلاعاتی را در مورد علل احتمالی و عوامل مؤثر در مشکلات رفتاری حیوان خانگی شما جمع‌آوری می‌کنند تا یک برنامه اصلاحی مناسب تنظیم کنند. همچنین در صورت نیاز، زمان‌های مختلفی را به تشکیل جلسات مشاوره حضوری اختصاص می‌دهند تا بهتر بتوانند به شما و حیوان خانگی دوست‌داشتنی‌تان کمک کنند. پس زمان را از دست ندهید و برای تعیین نوبت مشاوره هر چه سریع‌تر با کارشناسان ما تماس بگیرید.
